Tia cực tím hay còn gọi là tia UV có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong cuộc sống như giúp cơ thể tổng hợp vitamin D, chống còi xương, phòng ngừa ung thư ruột kết, chữa một số bệnh ngoài da như vảy nến, giúp tâm trạng vui vẻ và hữu ích trong việc khử trùng…Tuy nhiên, việc tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng mặt trời ở cường độ mạnh có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.
Danh mục
Tia UV có ở đâu?
Thông thường tia UV có nhiều trong ánh sáng tự nhiên, nên việc tiếp xúc với loại tia có hại này hàng ngày sẽ có ảnh hưởng không nhỏ đến cơ thể.
Phần lớn tia UV bị hấp thụ và bức xạ ngược lại bởi tầng ozon- lá chắn của trái đất. Tuy nhiên ngày nay môi trường ngày càng bị ô nhiễm, cùng với hiệu ứng nhà kính làm cho trái đất nóng lên từng ngày, tầng ozon bị suy giảm nghiêm trọng. Vì vậy chúng ta cần có những hiểu biết nhất định về tia UV và các tác hại của nó đê có những biện pháp cần thiết bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.
Vậy tia UV là gì?
Về mặt bản chất, tia UV ( hay còn gọi là tia cực tím, tia tử ngoại) là sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn bước sóng ánh sáng nhìn thấy nhưng dài hơn bước sóng của tia X, không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Phổ của tia UV chia làm 3 nhóm chính:
- Tia UVA: vùng tia này gần với vùng ánh sáng nhìn thấy (bước sóng 320-400 nm)
- Tia UVB: vùng bức xạ này có bước sóng dài hơn tia UVA (bước sóng 290 – 320 nm)
- Tia UVC: đây là vùng tia UV có năng lượng cao nhất. (bước sóng 100-290 nm)
Tia UV cũng là thành phần có sẵn trong ánh sáng mặt trời. Bản chất là 1 loại tia có hại đối với cơ thể người, tia UV sẽ ảnh hưởng trực tiếp nhiều nhất khi tiếp xúc bề mặt da và mắt người, làm giảm sức đề kháng về lâu về dài.
Loại tia này sẽ tác động vào lớp da thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng, tấn công lớp hạ bì làm da sạm đen gây hiện tượng rám nắng da. Ngoài ra việc tiếp xúc với nắng ở cường độ cao sẽ làm da tạo nếp nhăn, gây tổn thương và dẫn đến ung thư da.
Lợi ích của tia UV là gì?
Tia cực tím giúp tổng hợp vitamin D trong cơ thể bằng cách khi chiếu tia cực tím vào da thì 7 dehydrochelestesrin sẽ chuyển thành vitamin D.
Tia cực tím UV cũng giúp cơ thể tổng hợp vitamin D, chống còi xương, phòng ngừa ung thư ruột kết; chữa một số bệnh ngoài da như vảy nến; giúp tâm trạng vui vẻ; hữu ích trong lĩnh vực khử trùng…
Nếu ở liều lượng vừa phải tia cực tím còn kích thích mọi quá trình hoạt động chính của cơ thể.
Tác hại của tia UV đối với cơ thể người
Xạm, đen da
Xạm, đen da liên quan đến sắc tố melanin trên da. Nó thường hình thành sau hai ngày tiếp xúc với ánh nắng mặt trời liên tục, và sắc tố tiếp tục đậm lên sau vài tuần, vài tháng. Sự gia tăng các tế bào sắc tố dẫn đến sự hình thành thêm các hạt melanin trên toàn cơ thể.
Sớm lão hóa da
Tiếp xúc với tia cực tím trong khoảng thời gian nhất định sẽ gây nên hiện tượng lão hóa da, bắt đầu từ việc thay đổi cấu trúc các lớp hạ bì. Những dấu hiệu nhận thấy thường là khô da, nhìn rõ nếp nhăn, da chảy xệ, mất khả năng đàn hồi, xuất hiện các đốm sắc tố – kết quả của sự thoái hóa khả năng đàn hồi và collagen ở da.
Ung thư da
Đây là loại ung thư xảy ra nhiều nhất trên khắp thế giới. Có nhiều dạng ung thư da, bao gồm: Ung thư u hắc tố, ung thư tế bào biểu mô, ung thư tế bào biểu mô có vảy và các khối u ác tính.
Ung thư biểu mô tế bào đáy: Loại ung thư da này chiếm đến 80% trong các loại ung thư da, có khả năng tăng trưởng chậm và hiếm khi di căn. Chúng thường được tìm thấy trên đầu và cổ – những khu vực thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời kéo dài, xảy ra ở 20% người dưới 50 tuổi và 70% ở những người dưới 70 tuổi.
Ung thư biểu mô tế bào vảy: Ung thư da loại này thường xảy ra ở người cao tuổi, 50% số người mắc nằm trong độ tuổi 65 trở lên. Những bệnh ung thư da liên quan đến u hắc tố có tỷ lệ chữa khỏi 96-98%, cũng là loại ung thư dễ dàng điều trị và thành công.
Gây đục thủy tinh thể và các tổn thương mắt
Đục thủy tinh thể là một dạng tổn thương mắt khi thủy tinh thể không còn sự trong suốt. Nếu không điều trị kịp thời có thể gây mù lòa. Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng bức xạ UV làm tăng khả năng bị đục thủy tinh thể.
Ngoài ra, tia UV còn dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh khác về mắt như: mộng thịt, ung thư da quanh mí mắt, thoái hóa điểm vàng… Đặc biệt, tia UV chiếu qua kính có thể được khuếch đại cường độ làm cho tiến trình gây bệnh diễn ra nhanh hơn.
Hình thành khối u ác tính
Khối u ác tính được hình thành từ các tế bào sắc tố, thường có xu hướng di căn, do đó bệnh nhân có khối u ác tính trên da dễ bị tử vong hơn. Khối u ác tính thường phổ biến ở phụ nữ trẻ, đàn ông lớn tuổi. U ác tính luôn luôn có xu hướng xảy ra trên bề mặt không tiếp xúc với ánh nắng cũng như thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng. Các nguy cơ hình thành khối u ác tính thường là những nốt ruồi lớn hơn 2mm, ngứa hoặc đau từ nốt ruồi có từ trước, mọc thêm những nốt ruồi mới, nốt ruồi bỗng nhiên thay đổi kích cỡ, màu sắc.
Làm gì để tránh/giảm tác hại của tia UV?
Để tránh tác hại của tia UV tới làn da và sức khỏe nói chung, các bác sĩ khuyên bạn:
– Tránh việc phải ra ngoài trời khi nắng gắt, nhất là thời điểm từ 10h sáng đến 14-15h chiều. Nếu có thể, bạn nên tránh nắng trong bóng râm, dưới bóng cây cây mát.
– Khi ra ngoài trời nắng, đừng quên mang theo ô, dù, đội mũ, nón rộng vành > 2,5cm, phủ được 2/3 khuôn mặt; sử dụng dù (ô); đeo khẩu trang, đeo mắt kính màu sậm.
Lưu ý, nên sử dụng khẩu trang màu đen, sậm bằng vải dầy, dệt chéo có tác dụng chống nắng 90%. Khẩu trang y tế không có tác dụng chống nắng, chỉ có tác dụng cản bụi, quá mỏng.
– Ngoài ra, có thể sử dụng kem chống nắng để giảm tác hại của tia UV. Cần lựa chọn kem chống nắng có ký hiệu SPF và có cả hai đặc tính chống tia UVB, ký hiệu dấu * hoặc + có tác dụng chống tia UVA. Khi sử dụng, cần thoa kem20-30 phút trước khi đi ra ngoài nắng.
– Chú ý, phụ nữ đang có thai và cho con bú cần cẩn trọng khi sử dụng kem chống nắng, chú ý các khuyến cáo của từng loại kem, theo chỉ định của bác sĩ.
